Ik, wij, jullie, jij in het rekenonderwijs

Basisonderwijs is een aanhoudende zoektocht om dingen beter te doen. Dat geldt ook voor het rekenonderwijs. Een aantal scholen binnen SKO West-Friesland heeft gezamenlijk die handschoen opgepakt. “Wij rekenen bewust alleen maar op papier.”

Wie kijkt naar de geschiedenis van het rekenonderwijs, ziet een interessante ontwikkeling, zegt Amanda Breeman, directeur van basisschool Werenfridus in Wervershoof. “We hebben de overgang gemaakt van traditioneel naar realistisch. Van boeken open en sommetjes en tafels stampen naar rekenen in de alledaagse werkelijkheid. Welke ‘verhaaltjessommen’ kun je dan verzinnen?”

Tegenwoordig lijkt de aandacht weer te verschuiven naar het traditionele rekenen. Rekentoetsen zijn nu soms meer begrijpend leestoetsen. “Naar mijn mening is het geen kwestie van óf-óf maar van én-én. Je moet kinderen traditioneel leren rekenen om ze de vaardigheid en het concept aan te leren, maar vervolgens moet je die kennis wel kunnen toepassen in een betekenisvolle (realistische) context. Dan begrijp je ook waaróm je moet leren rekenen”, aldus Angela van Kampen, directeur van de Wulfram in Hoogwoud.

18 juli 2024

Directe instructie

De Werenfridus en Wulfram maken deel uit van zes scholen van SKO West-Friesland die samenwerken om het rekenonderwijs op een hoger niveau te brengen. Zij hebben beiden twee jaar geleden een nieuwe rekenmethode ingevoerd: Pluspunt (Werenfridus) en de Wereld in Getallen (Wulfram). Inhoudelijk zijn er verschillen tussen deze methodes, maar zij hanteren dezelfde didactische aanpak.

“Juist die aanpak spreekt ons aan”, vertelt Sara Klaver, rekencoördinator op de Wulfram. “Het komt erop neer dat je in het proces van kennisoverdracht vaste stappen doorloopt. Je doet als leerkracht iets voor, je doet het met de groep, de groep doet het met elkaar en de leerling doet het zelf. Oftewel: ik, wij, jullie, jij; dit noemen we het ‘directe instructiemodel’.”

Geen fan van online rekentools

Anouk Smit, leerkracht van groep 7 op de Werenfridus: “Je verschuift de verantwoordelijkheid geleidelijk van de leerkracht naar de leerling. Dat wakkert iets extra’s aan bij kinderen, ze gaan eerder aan staan.” Wat volgens Amanda ook bij deze directe instructie hoort is dat je rekent op papier. Zij is geen fan van online rekentools. Die maken het leren – te – individualistisch. 

“Als leerkracht check je vaak pas aan het einde van de schooldag via je digitale dashboard hoe een kind het gedaan heeft op zijn rekendoelen. Eigenlijk ben je dan te laat. Je wilt als leerkracht direct feedback geven op het moment dat kinderen bezig zijn. Kunnen ze van elkaar leren? Moet je iets groepsgewijs bespreken?” Sara, Anouk en Angela knikken instemmend. Angela: “Een pc gaat met jou het gesprek niet aan. Uiteindelijk is het proces belangrijker dan de uitkomst.” “Niet elke school denkt daar hetzelfde over”, voegt Amanda er meteen aan toe. “Dat vind ik ook het mooie aan SKO West-Friesland: binnen de algemene kaders krijg je de vrijheid om je eigen weg te bepalen.”

1.464 leerdoelen

Voor de zes samenwerkende scholen gaat die weg sterk in de richting van een toekomst waar rekenmethodes minder belangrijk worden. Amanda: “Ik heb laatst ergens gelezen dat methodemakers zo’n 1.464 leerdoelen hebben beschreven. Dan sla je volgens mij door. Er zijn in totaal elf kerndoelen voor het rekenonderwijs. Die moet je als school en leerkrachten tussen de oren hebben.” 

Angela: “We zijn een programma aan het ontwerpen gebaseerd op de vraag: wat moeten kinderen weten als ze uitstromen? Binnen die centrale opdracht zijn leerkrachten veel vrijer om het rekenonderwijs naar eigen inzicht in te vullen. De grote vraag wordt dan: durf je als leerkracht de methodes los te laten?”

 

 

Kwaliteit

Centraal in de kwaliteitszorg van SKO West-Friesland staat het zichtbaar maken van het totale leren. Hierbij richten we ons op de basiskwaliteit en de eigen ambities van de scholen.  Bij het bepalen van de basiskwaliteit zijn de volgende vragen van belang:

  • Zijn de leerlingen veilig = klimaat?
  • Is het onderwijsproces goed ingericht = proces?
  • Leren de leerlingen genoeg = potentieel? 

In het (meerjarige) schoolplan geven scholen aan hoe ze werken aan de basiskwaliteit en hun ambities. Jaarlijks stellen scholen de belangrijkste verbeter- en ontwikkelpunten (Big Rocks) vast in hun jaarplan.

Doelen en resultaten

In 2023 waren dit de doelen voor de onderwijskwaliteit:

  1. De school is een veilige basis voor alle kinderen zodat zij zich zo optimaal mogelijk kunnen ontwikkelen.
  2. Alle scholen scoren op de eindtoets boven de signaleringswaarden van de onderwijsinspectie
  3. De leerlingen van alle scholen behalen de benodigde referentieniveaus
  4. De scholen behalen hun ambities als het gaat om het onderwijsleerproces
  5. De scholen voldoen aan de wet burgerschap
  6. Elke school doorloopt minimaal 2 keer per jaar zelfevaluatie. De scholen organiseren hierbij een kritische vriend van buiten/collegiale consultatie.

De belangrijkste resultaten zijn:

  • Op de meeste scholen is de school een veilige basis voor de kinderen. Scholen die signalen hierin zien, hebben allemaal een gedegen plan om hieraan te werken.
  • Alle  scholen scoren op de eindtoets (gemiddelden over 2021, 2022 en 2023) boven de gecorrigeerde signaleringswaarden van de onderwijsinspectie.
  • Bij de afgelopen eindtoetsen behaalden op 15 scholen voldoende leerlingen de gewenste ambities voor de minimumdoelen lezen. Voor taalverzorging waren dat 15 scholen en voor rekenen 11. De ambities voor de streefdoelen werden voor lezen op 7 scholen gehaald, voor taalverzorging 7 en voor rekenen 4. De resultaten op met name de streefdoelen zijn minder dan de afgelopen jaren.
  • Actief betrekken van leerlingen op de lesinhoud en afstemmen op de ontwikkeling van leerlingen zijn aandachtspunten op ongeveer 15 scholen. 
  • Alle scholen hebben hun burgerschapsonderwijs zo geformuleerd (in schoolplan, schoolgids en eigen plannen) zodat zij voldoen aan de wet.
  • Alle scholen hebben een zelfevaluatie-planning in hun schoolplan en jaarplan opgenomen die uitgaat van 2 zelfevaluaties per schooljaar. Regelmatig betrekken scholen een kritische vriend van buiten. Het kan hierbij gaan om een expertleraar op een bepaald vakgebied, een directeur of IB’er of een externe. Ook zien we dat scholen steeds beter gebruikmaken van relevante wetenschappelijke literatuur op het thema.

 

Vooruitblik

Toekomstige ontwikkelingen zijn er net als in 2023 allemaal op gericht om allereerst de basis op orde te houden of te krijgen. Dit omvat het welbevinden en de veiligheid van onze leerlingen, taal, lezen en rekenen en het onderwijsleerproces.  Mooie kwaliteitsimpulsen die we zien op scholen (bijvoorbeeld werken met rijke teksten en versterken rekeninstructies) willen we borgen en uitbreiden. Daarnaast zien we dat de resultaten achterblijven bij onze verwachtingen, dit geldt met name voor taalverzorging. Het verder investeren in vakmanschap en leren van goede praktijken zijn onze vervolgstappen.

“Ik heb laatst ergens gelezen dat methodemakers zo’n 1.464 leerdoelen hebben beschreven.
Dan sla je volgens mij door”

Verhalen